230 albums
Misschien ook daarom hebben de intussen 230 albums, waarvan samen al meer dan vijftig miljoen exemplaren over de toonbank gingen, nooit aangeslagen bij onze noorderburen. Leterme treurt er niet om en roemt Nys voor zijn pioniersrol en zijn strips, vol deugenieterijen maar ook doortrokken van waarden als naastenliefde en betrokkenheid. Terwijl burgemeester De Ryck in het gemeentehuis de biografie van Nys voorstelt, kunnen kinderen naar een toneelbewerking kijken van het album 'Diep in de put' door toneelkring Oberon-Puck. Zondag verscheen ook een luxe-editie van de eerste 3 Jommekesalbums. Het standbeeld van de stripheld in Temse was in een speciaal kleedje gestoken.

In het gemeentehuis werd de biografie van Nys "Ongekend veelzijdig" voorgesteld. Het standbeeld van Jommeke in Temse kreeg feestkledij aangetrokken.
Vandaag is het vijftig jaar geleden dat 'Jommeke' verscheen in het parochieblad Kerk en Leven. Van de strip worden er nu jaarlijks een miljoen exemplaren verkocht.
In 1958 stapte Jef Nys over naar Het Volk. Hij nam 'Jommeke' mee. In de krant werden Jommekes avonturen in een eerste lang verhaal gegoten: 'De jacht op een voetbal'.

Van 'Jommeke' zijn ondertussen al 230 albums verschenen en vijftig miljoen exemplaren van verkocht. Studio 100 plant ook een verfilming van 'Kinderen baas' als de subsidies rond geraken.
Toch nog een doorbraak in het buitenland?
Sinds de jaren 70 werkt Nys niet meer alleen aan 'Jommeke'. Een team doet nu alles voor hem. "Ik superviseer, maar ben een strenge meester", zegt hij. "Het mag niet verwateren. Het blijft mijn Jommeke."

De strip brak nooit door in het buitenland ondanks pogingen in Duitsland en Nederland met 'Peter und Alexander', en met 'Gilles et Jo' in Frankrijk.

"Iedereen vond het product goed, maar het was niet bekend", legt Nys uit. Nu uitgeverij Dupuis aan een grote mediagroep verkocht is, ziet Nys nog een kans.

VRT Nieuws.net - zondag 30/10/05

Jef Nys: van (net niet) Disney tot Jommeke

Het heeft niet veel gescheeld of Jef Nys was nooit de gevierde auteur van Jommeke geworden.
Jef Nys gaf van jongs af blijk van een groot tekentalent, maar hij was ook een begaafde leerling die een carrière als ingenieur in het vooruitzicht had. Op zestienjarige leeftijd koos hij dan toch voor de academie. Na de oorlog won hij een tekenwedstrijd van het pas opgerichte 't Pallieterke, dat hem meteen in dienst nam. Hij maakte er cartoons en illustraties en publiceerde na enkele jaren ook zijn eerste strips. Zoals talloze van zijn generatiegenoten hoopte Nys aanvankelijk op een carrière bij Disney. Als jonge knaap was hij zwaar onder de indruk van diens Sneeuwwitje en in 1947 stuurde hij Disney een brief met tekeningen en een karikatuur van Walt. Nys kreeg tot zijn grote verbazing zelfs een antwoord: hij zou het nog ver brengen, zo dachten ze, maar bij de Disney Studio's was er geen plaats voor hem. De invloed van Disney zou later nog duidelijk blijken in de leuke kabouterstrip Langteen en Schommelbuik, maar ook De Koningin van Onderland is aan Sneeuwwitje schatplichtig.

Kerkelijk Leven. In 1954 begon Nys voor de krant Het Handelsblad met de strip De lotgevallen van Amadeus en Seppeke. Seppeke is een kleine dikkerd met een "strooien dakje" en de directe voorloper van Jommeke. De serie bevat ook de prototypes van enkele andere basisfiguren uit Jommeke. In de lente van 1955 overleed de hoofdredacteur van 't Pallieterke. Nys kon het niet vinden met diens te radicale opvolger en verliet het blad. Hij werd medewerker van Kerkelijk Leven - de voorloper van Kerk en Leven - dat een oplage had van een half miljoen exemplaren en nog steeds groeide. Hij moest er zorgen voor een kinderpagina en begon op 30 oktober met Jommeke, een verkleinwoord van 'Jomme' (Guillaume), een rond ventje van een jaar of vijf dat allerlei kattenkwaad uitspookt. In de beginjaren was Jommeke nog niet de strip die we nu kennen, maar een gagstrip die wekelijks verscheen. Ze sloeg aan en zorgde ervoor dat Nys in loondienst kwam bij Kerkelijk Leven.

Het Volk. Na een conflict met zijn baas werd Nys ontslagen. Hij verhuisde naar Het Volk, de krant van de christelijke arbeidersweging, waar de populaire Marc Sleen de dienst uitmaakte. Nys bracht ook Jommeke mee, die er op 1 november 1958 debuteerde in 'De jacht op een voetbal', het eerste lange avontuur en in feite een herwerking van een vroeger verhaal van Amadeus en Seppeke. Jommeke was plots een stuk ouder geworden, ongeveer elf jaar, omdat Nys besefte dat je een kleuter van vijf niet de hele wereld rond kan laten reizen. Maar hij was nog niet uit de zorgen. Kerkelijk Leven eiste het populaire personage Jommeke namelijk op. Nys voelde zich sterk, want er bestond geen geschreven overeenkomst, maar Het Volk deinsde ervoor terug om te procederen tegen het parochieblad. Uiteindelijk zou een politiek zwaargewicht, de CVP-minister P.W. Segers, tussenbeide komen ten gunste van Nys. De eerste Jommeke-albums verschenen in 1959 en werden meteen een succes. Volgens Nys was dat een gevolg van de ruime bekendheid die de strip al genoot dankzij de voorpublicatie. Hij is ervan overtuigd dat de lage verkoopprijs van de albums mee het succes van de serie heeft bepaald, want iedereen kon ze zich veroorloven. Verschillende generaties lang had zowat iedereen de eerste pakweg vijftig albums in huis.

Annemieke en Rozemieke. Van in het tweede verhaal, 'De zingende aap', deden Jommekes vriendjes hun intrede: de papegaai Flip, die durft te zeggen wat Jommeke denkt, de speelse Filiberke en zijn hond Pekkie en de schattige tweelingzusjes Annemieke en Rozemieke. In Purperen pillen, het vierde verhaal, verscheen de immer verstrooide professor Gobelijn op het toneel, maar pas in album 39, 'Lieve Choco', was de harde kern van Jommeke & co volledig, want dat verhaal introduceerde Choco, de aap van 'de Miekes'.

Michel Kempeneers - De Standaard Online / 29 oktober 2005

Zondag wordt de stripheld Jommeke 50

Geen seks, geen geweld, geen politiek

Vijftig jaar al boeit, "het strooien dakje" Jommeke de Vlaamse kinderen. Wat is het geheim van Jef Nys en zijn populaire petekind?
We vroegen het aan zes kenners.
JOMMEKE is een niet meer uit te wissen deel van ons culturele patrimonium. Kinderen lezen de verhalen alsof ze waar zijn, adolescenten zetten zich ertegen af om hun eigen weg te kunnen gaan, ouders pikken Jommeke weer op omdat hij nu eenmaal omnipresent is, en grootouders weten dat ze er hun kleinkinderen kunnen mee lokken.

Jef Nys, de geestelijke vader van Jommeke, is in de loop der jaren nochtans afgeschoten om zijn gebrekkige taal, om de stereotiepe rolpatronen en de te Vlaamse aard van de strip, en omdat er racisme en seksisme in de verhalen zouden zitten. Maar Jommeke heeft alle stormen doorstaan en viert morgen zijn vijftigste verjaardag, ook al is hij in al die jaren nog niks veranderd. Aan enkele kenners vroegen we wat het geheim is van Jommeke, die nu al vijf generaties blijft boeien.

Fantastische verhalen

Kim Duchateau, cartoonist: "Ik heb de verhalen druk gelezen toen ik kind was, en ken de eerste dertig helemaal uit mijn hoofd. Jef Nys schreef geweldige verhalen, met heel veel fantasie gekruid en steunend op sterke personages. Zo'n Filiberke, die elk verhaal iets of iemand anders uitbeeldt. Dat vind je nu niet meer. En voor een kind zijn die verhalen spannend. Het Jampuddingspook zit bij voorbeeld vol suspens. Dat is haast David Lynch."

Robert Merhotijn (Merho), de tekenaar van Kiekeboe: "Nys maakt geen moeilijke constructies van zijn verhalen. Er zijn geen gebeurtenissen die pas veel later hun betekenis krijgen. Hij begint te vertellen en uit het een vloeit het ander voort. Dat is niet verfijnd: er wordt een voetbal gestolen en de vriendjes gaan erachteraan. Het is duidelijk wie de goeien en wie de slechten zijn. Dat is het. Daar houden kinderen van."

Benoît Van Innis, cartoonist: "De verhalen van Jef Nys zijn in de eerste plaats niet gecompliceerd. Neem Kinderen baas: op een dag worden de kinderen volwassen en de volwassenen worden kinderlijk, en dan is dat maar zo. Het is geen stomme sciencefiction, hé. De actie speelt zich af in een gewone straat in een gewoon Vlaams dorp, wat we zeer makkelijk herkennen, en wat een huiselijke sfeer oplevert. Je stelt je daar als kind geen vragen bij. Ze hebben die gekke Gobelijn, wiens mislukte uitvindingen zowat alles mogelijk maken, en zo kan Jef Nys alle kanten uit. Jommeke is Vlaamse realiteit waarin gekke dingen gebeuren. En de kinderen blijven ervan genieten, al zo lang. Dat moet je zeker niet onderschatten."

Dirk Stallaert, de tekenaar van Urbanus: "De Jommekes zijn vooral goed gemaakt. Als kind heb je dat graag: een goed, rechtlijnig verhaal zonder grote zijsprongen."

Een duidelijk publiek

Marc Sleen, de tekenaar van Nero: "Jef Nys houdt zich in zijn verhalen aan duidelijke wetten: geen seks, geen geweld, geen politiek. Hij richt zich duidelijk op één publiek, van zeven tot twaalf.'"

Merho: "Jef Nys is de grootvader die een verhaal vertelt aan zijn kleinkind. Dat verhaal is duidelijk, de taal is goed te begrijpen. Nys neemt zijn tijd: een scène die bij mij een pagina nodig heeft, daar trekt hij drie pagina's voor uit. Oké, hij is ouderwets. Noem hem zelfs conservatief! Maar dat is nodig, want kinderen zijn conservatief. Hen maak je niet wijs dat een paard ook blauw kan zijn."

Kim Duchateau: "Het is heel duidelijk voor kinderen. Suske en Wiske gaat iets verder. De verhalen van Marc Sleen begreep ik als kind vaak niet, precies omdat al die politieke verwijzingen erin zaten. Maar natuurlijk zit er een leeftijdsgrens op Jommeke. Ik heb ook afgehaakt na mijn kindertijd."

Dirk Stallaert: "Het echt jonge publiek is eigenlijk een verwaarloosd segment. De meeste generatiegenoten van Nys maakten strips voor het brede publiek: ze voegden allerlei politieke verwijzingen toe aan de verhalen om zo ook de volwassenen te bereiken. Nys heeft zich meteen consequent op de kids gericht. Maar hij is daar niet in geslaagd: ik ken veel volwassenen die graag eens een Jommeke lezen, maar dat niet willen toegeven.'"

Technisch sterk

Benoît Van Innis: "Het is heel goed getekend, maar ook simpel. Ik vind het soms zelfs een beetje debiel. Maar het klopt dat Jef Nys artistiek ondergewaardeerd wordt."

Kim Duchateau: "Onlangs heb ik in een reeks, waarin ik bekende stripreeksen plagieer, een tekening van Nys gebruikt. Dat was een enorme ontdekking: die verhalen waren vanaf het begin geweldig goed getekend."

Hec Leemans: "Alles klopt perfect: het perspectief, de anatomie van de personages. In de eerste verhalen van Willy Vandersteen en Marc Sleen kloppen die aspecten van geen kanten. En dan die prachtige covers, die uitnodigende titels. Nys was van in het begin heel sterk, en dat wordt niet naar waarde geschat. Hij wordt in de volkse hoek geduwd, want hij mist de absurditeit van een Hergé die volwassenen aanspreekt."

Dirk Stallaert: "Altijd de juiste lijn op de juiste plaats: je moet het doen, hoor. Nys is technisch bijzonder goed. En hij heeft een eigen stijl, die wat onder invloed van Disney tot stand kwam. Een heel eigen klare lijn."

Merho: "Nys heeft een klassieke, ouderwetse opleiding gehad. Ik heb in mijn jonge jaren bij hem gesolliciteerd, en moest dan proeven maken voor hem. Daar heb ik gezien hoe knap die tekeningen zijn. Die figuren zijn geconstrueerd, die tekeningen zijn overzichtelijk. Hij begrijpt de kunst om alle ballast weg te laten, en brengt tegelijk alles geraffineerd in beeld. En hij houdt vol. Steeds hetzelfde stramien, al vijf decennia lang. Dat moet je bewonderen. Zelf zoek ik altijd hoe ik de formule kan aanpassen. Maar Jommeke is nog steeds gekleed zoals in de jaren vijftig."

Humor

Benoît Van Innis: "Als ik denk aan Jef Nys, dan denk ik in de eerste plaats aan de eenpaginastrips van Quick & Flupke (van Hergé, red.), die steeds gebaseerd zijn op stomme voorvallen. Jommeke bouwt ook op dat principe. Ach, hij is ook een beetje een belachelijke figuur, hé. En die verhalen, zoals Kinderen baas, zijn soms echt wel absurd."

Hec Leemans, de tekenaar van FC De Kampioenen: "Nys heeft vaak heel leuke invallen. Dat vind ik eigen aan de Vlaamse strip: die wilde fantasieën, die absurde situaties. Daarin verschillen we sterk van de Frantaligen, die het allemaal veel rationeler bekijken."

Merho: "Ik snap dat label van typisch Vlaams' helemaal niet. Het enige wat ik vaststel, is dat Vlaamse strips moeilijk de grens over gaan. Maar hoe komt dat? De Fransen zijn chauvinistisch, zeker? Maar is Nys zo typisch Vlaams qua humor? Ik vind dat zijn grappen vooral gericht zijn op dat heel jonge publiek. Volwassenen vinden de humor van Nys heel basic."

Dirk Stallaert: "De grapjes zijn simpel, al herinner ik me dat Nys zich toch eens liet gaan. In De zwarte bomma, overigens een heel sterk verhaal, staat om de haverklap een deukhoed dragende oude vent te kijken. Hij staat daar het hele verhaal lang en dat voert de suspens op. Maar op het einde blijkt dat hij niet tot het verhaal behoort en dat Jef Nys hem daar gezet heeft om de hoekjes op te vullen. Dat is puur absurde humor, waarmee ik toch erg moet lachen."

Taal

Hec Leemans: "Ik herinner me een discussieavond waarop men aanvoerde dat Jommeke conservatief was. De strip verspreidde een ouderwets rollenpatroon, en de taal was heel slecht, heette het. Iedereen was kwaad op Nys, en ik vond dat ik daar tegenin moest gaan. Ik heb hem verdedigd. Het was echt te ver gezocht. Het leek alsof de meisjes in Vlaanderen door Jommeke conservatief werden."

Kim Duchateau: "Tja, ze zeggen dat, hé, dat zijn taal op niets trekt. Ik vind ze zelf gewoon charmant."

Merho: "Er is lange tijd heel denigrerend over gedaan. Jommeke was pulp voor kids. En natuurlijk zitten daar soms dingen in waarbij je de wenkbrauwen fronst, of in lachen uitbarst. Zoals wanneer Jommeke aan Gobelijn vraagt: En professor, zijt ge klaargekomen?' Ik denk dat de arme Jef Nys er zich helemaal niet van bewust was. En oké, die gij-vormen: Nys' taal is archaïsch, dat kan je zeggen. Maar kort nadat hij uiteindelijk toch overschakelde naar de je-vormen, ontstond hier de tendens om weer die Vlaamse ge-vormen te gebruiken. Dat is toch opvallend."

Dirk Stallaert: "Nys racistisch? Dat zeiden ze van Morris ook. Die tekende zwarten altijd met dikke lippen. Waarop Morris antwoordde: Nou en? Ze hebben toch dikke lippen?"

Peter Vantyghem - De Standaard Online / 29 oktober 2005

Morgen is het dag op dag vijftig jaar geleden dat Jommeke zijn allereerste publieke optreden maakte. Voor Jef Nys(78) in Temse op passende wijze in de bloemetjes gezet wordt, beantwoordt hij de tien ultieme Jommekesvragen.

1 J.K. Rowling vertelt altijd dat Harry Potter ineens in haar hoofd opkwam tijdens een treinrit van Edinburgh naar Londen. Is Jommeke ook zo onaangekondigd binnengevallen?

Jef Nys:"De redactie van Het Parochieblad wou een pagina voor de jeugd en liet me begin oktober 1955 komen om eens over de invulling van die pagina te praten. Ik tekende al een jaar of tien in 't Pallieterke, en zo had ik al naam gemaakt. Ze vroegen een gagstrip en thuis ben ik meteen beginnen schetsen. Het haar is bij een stripfiguur altijd heel belangrijk als herkenningsteken, denk maar aan Wiske en Kuifje. Ik vertrok van de pagekop die voor de oorlog zo populair was, en maakte er de slakom-coupe van, die nu vooral bekend staat als de Jommekescoupe. Op een paar uur tijd was Jommeke geboren. Een paar weken later, op 30 oktober 1955 om precies te zijn, verscheen de eerste gag van Jommeke, waarin hij door een ooievaar op de redactie van Het Parochieblad gedropt wordt. De gagreeks is drie jaar blijven lopen, tot ik voor Het Volk een volwaardige stripreeks rond Jommeke brouwde."

2 Waarom heet Jommeke Jommeke?

"Die naam leende ik bij de Jomme, een dorpsfiguur van bijna 80 jaar die graag een pint dronk. Hij heeft nooit geweten dat Jommeke naar hem genoemd is. Jomme komt eigenlijk van het Franse Guillaume, William in het Engels. In Nederland zou Jommeke dus Willempie geheten hebben." (lacht)

3 Wat is uw eigen favoriete album?

"Dat is nog steeds nummer 26, Kinderen baas . Dat album staat als een huis. Studio 100 heeft plannen om het te verfilmen, maar ze moeten nog het geld bij elkaar schrapen. Zodra het zover is, zal ik de opnames in elk geval op de voet volgen om over de kwaliteit te waken."

4 Wat is uw favoriete top-drie van nevenpersonages?

"Op één staat Anatool. Hij doet alles om aan geld te geraken, alleen zal hij nooit iemand vermoorden. Jan Haring de zeebonk is tweede, en de Koningin van Onderland mag toch ook niet ontbreken. Voor mij was zij echt een test om te zien hoe ver ik kon gaan om een kind schrik aan te jagen. Ze heeft blijkbaar heel veel indruk gemaakt destijds, zoals Jan Leyers me deze zomer nog vertelde."

5 Hoeveel uitvindingen heeft professor Gobelijn al gedaan en welke zou u zelf graag gebruiken?

"Dat moeten er tientallen zijn, al zit ik nu een beetje in de knoei, want tegenwoordig bestaat alles in het echt. Zelf zou ik graag de grasmobiel hebben. Ik schreef dat album over die auto die op gras rijdt in 1973, toen het volop oliecrisis was."

6 Hoeveel Jommekesalbums heeft u al gesigneerd?

"Oei, daar durf ik niet aan te denken. Gewoon al op boekenbeurzen en dergelijke moeten het er minstens 25.000 zijn." (Jef Nys signeert op de Boekenbeurs van Antwerpen op 2 november in de namiddag.)

7 In welk personage herkent u zichzelf het best?

"In Flip de papegaai. Die mag nog verliefd worden op de mooie meisjes en ook eens iets stouts zeggen."

8 Gaat Jommeke zijn blauw debardeurke ooit inruilen voor iets hippers?

"NOOIT! Dat blauwe truitje en zwarte broekje zijn een fabrieksmerk geworden. De letters van Coca-Cola zien er al meer dan honderd jaar hetzelfde uit. Alleen als Jommeke en zijn vrienden op de noordpool of zo zijn, passen ze hun kleding aan."

9 Zal Jommeke ooit trouwen met Annemieke?

"Het staat in de sterren geschreven dat Jommeke met Annemieke zal trouwen en Filiberke met Rozemieke. Maar dat zal niet meteen in de albums gebeuren. Later, als ze groot zijn." (lacht)

10 Jommeke viert zijn vijftigste verjaardag. Doet hij er nog eens vijftig jaar bij?

"Ik denk het niet. Tot mijn verwondering heeft hij het nu al vijftig jaar uitgehouden. Wie weet hoe de wereld er over vijftig jaar zal uitzien. Zestig jaar zal wel lukken, want de kinderen vinden Jommeke nog altijd leuk, ook al hebben ze zoveel meer computergames, tv-programma's, internet en noem maar op. Zolang ze het goed vinden, doen we zeker voort."

Leterme houdt van Jommeke omdat hij "een blij en levenslustig kind is", vertelt hij. "Hij beleeft veel avonturen, en daarin halen de positieve waarden het steeds. Maar Jommeke is ook volks en eenvoudig en zuiver. Er staan geen overbodige details in, of moeilijker dingen, zoals in Nero of Suske & Wiske. Kinderen kunnen zich er makkelijk in herkennen.''

Yves Leterme werd lezer van de reeks op zijn tiende. "Ik heb mijn eerste Jommeke zelf gekocht door mijn zakgeld op te sparen. Toen had je de goedkope strips in zwart-wit en de duurdere in vierkleur. Jommeke behoorde bij de eerste groep. Mijn eerste album was Lieve Choco. Dat blijft mijn favoriet."

"Ik vind dat de strip zeker een opvoedkundige waarde heeft. Kinderen kunnen zich eraan optrekken, bijvoorbeeld als ze gestraft zijn en in hun bed liggen denken. Of ik nu mijn eigen verhaal vertel? (lacht) Ja, ik heb me daaraan gespiegeld. Je denkt op zo'n moment aan Jommeke en je haalt daar kracht uit om een nieuwe start te nemen."

"Onze kinderen waren minder gretig om de boekjes, die we nochtans bewust lieten rondslingeren. Ze begonnen er zeker niet spontaan aan. Dat vonden we wel jammer."

TEMSE- Jommeke-auteur Jef Nys heeft voor het eerst zijn toestemming gegeven om een album te bewerken tot theaterstuk. Voor 'Diep in de put' kreeg de Temsese toneelkring Oberon-Puck carte blanche van Nys. De guitige jongen Jommeke wordt op het theater zowaar vertolkt door een meisje. "We vonden nu eenmaal geen geschikte acteur", motiveert de regisseur.

Op vraag van de plaatselijke cultuurvereniging Spirit mocht Oberun-Puck een Jommeke-verhaal op de planken brengen. "De keuze viel op nummer 17, Diep in de put, omdat het typisch Jommeke is met de zoektocht naar een schat", legt regisseur Riet Waltens uit.

Jommeke, Filiberke, de Miekes, Flip en Pekkie komen in een kasteel terecht. In de bibliotheek lezen ze in een geheimzinnig boek dat er iets geheimzinnigs aan de hand is met de put op de binnenkoer. Een bladzijde uit het boek ontbreekt.

"In het oorspronkelijke verhaal doen alleen Jommeke, Filiberke, Flip, Pekkie, de gravin van Stiepelteen, Fifi en Anatool mee. Met goedkeuring van Jef Nys schreven we ook de Miekes, Kwak en Boemel en baron van Piependaele in het verhaal", licht Waltens toe.

Grootste moeilijkheid voor haar was de geschikte Jommeke te vinden. "In ons theatergezelschap zitten nauwelijks jongens. Ofwel waren ze te klein of te groot, dus beslisten we maar een meisje te selecteren, de zestienjarige Judith Pollet."

Evident was het niet om een album over te brengen op de scène. "Stripfiguren maken op één bladzijde vanalles mee. In twee opeenvolgende prentjes verandert het decor en hebben de personages andere kledij aangetrokken. Ook de dieren zijn moeilijk op scène neer te zetten, met de reuzengrote hond Fifi en de sprekende en vliegende papegaai."

Regisseur Riet Waltens en de cast zijn benieuwd wat Jef Nys zal vinden van het eindresultaat. De laatste voorstelling woont hij bij.

Diep in de put, vrijdag 4 november 2005 om 19.30 uur, zaterdag 5/11 om 19.30 uur en zondag 6/11 om 15 uur, zaal Roxy. Kaarten: 5,50 euro in voorverkoop, 6,50 euro aan de kassa. Reserveren op het nummer 03-711.25.00.

Jommeke 50 - Interview door Frieda van Wijck