Jommeke Digitaal

Jommeke - 60 jaar

“Als je werk op de markt komt, heb je een verantwoordelijkheid te dragen”

Een interview met Jo Nys.

In oktober zal het zes jaar geleden zijn dat Jef Nys overleed, maar in de stijlvolle woonkamer van het huis in Wilrijk waar hij jarenlang woonde, is zijn aanwezigheid nog altijd zeer voelbaar. Niet alleen door de foto’s en portretten van hemzelf en van Jommeke, maar vooral in de gedachten en de woorden van Jo Nys-Berckmans, zijn weduwe.

JO NYS: “Ik mis hem nog elke dag. Wanneer ik met de dagelijkse administratieve opvolging bezig ben of een vraag krijg vanuit de uitgeverij, vraag ik me voortdurend af: hoe zou hij dat gedaan hebben? Wat zou hij het liefst hebben dat ik zou antwoorden? Dat is niet altijd gemakkelijk. Na mijn pensioen in 1998 heb ik stilaan, onder zijn leiding, een stukje administratie op mij genomen. Gelukkig, want daardoor kan ik nu met een zekere achtergrondkennis reageren op vragen van de uitgever en tekenaars.

Hoe hebt u meneer Nys eigenlijk leren kennen?
NYS: “Ik werkte als studiemeesteres, eigenlijk directiesecretaresse, in de school Onze-Lieve-Vrouw Instituut in Pulhof, Berchem. Ik ben er begonnen in 1959 – ik noem het zelf ‘het stenen tijdperk’, met een hoge Remington-typemachine – en ben in 1998 geëindigd met de computer. Daarnaast heb ik jarenlang avondcursussen gevolgd, meestal in Sint-Lievens. Ik volgde graag filosofie, vond dat interessant en wilde eens een andere professor over die materie horen praten. Daarom ging ik naar Sint-Ignatius in de Rodestraat. Jef zat ook op die cursus. We gingen dikwijls samen naar buiten en hadden dan een aangenaam gesprekje op weg naar onze auto’s, maar ik had geen vermoeden wie hij was. Rond Nieuwjaar van dat jaar belde hij me op om me uit te nodigen voor een etentje. Ik dacht: ja, waarom niet. Zo heb ik hem leren kennen. Toen ik wist wie hij was, zei ik direct: o nee, daar begin ik niet aan. Omdat ik vond dat hij veel hoger stond dan ik. Die mens beweegt zich in andere kringen dan ikzelf, ik ben maar een gewoon iemand, dacht ik toen. Hij antwoordde dan: ‘En ik ben maar een gewoon tekenaartje.’ Jef was toen tien jaar gescheiden van zijn eerste vrouw en ze hadden samen vier kinderen. Het heeft nog lang geduurd voordat we getrouwd zijn. Toen hij stierf waren we 23,5 jaar gehuwd.”

Kende u de strip 'Jommeke'?
NYS: “Ik kende Jommeke eigenlijk enkel van in het Parochieblad. Wij hadden thuis De Standaard, dus was ik opgegroeid met Suske en Wiske. Mijn ouders waren allebei germanisten en in die tijd (ik word 75) was strips lezen niet echt pedagogisch verantwoord. Veel albums kregen we dus niet. En dan bracht Jef me stapels Jommekes, want ik moest me bijscholen. (lacht) Zo ben ik van de ene verbazing in de andere gevallen.”

Nu u bijgeschoold bent: hebt u zelf een favoriet Jommeke-personage?
NYS: “Filiberke is altijd een zeer speels personage geweest. Mijn man mocht Filiberke ook graag. En de papegaai Flip. Die twee. Flip was eigenlijk zijn stoute natuur. Via Flip kon hij af en toe iets gedurfds zeggen.”

En een favoriet album?
NYS: “Ik heb nog juist voor de uitgeverij Het kriebelkruid herlezen. En SOS Benistal vind ik ook heel goed. Hij gebruikte regelmatig het procedé dat hij Filiberke een heel verhaal lang ‘in zijn spel liet’. In SOS Benistal speelt Filiberke heel de tijd ‘doodzieke mens’. In een ander album is hij het hele avontuur een vleermuis die met twee paraplu’s aan zijn armen rondloopt. Ik vind dat wel knap. Daarin was mijn man heel sterk. Ik bewonder mijn man om al die fantasie in de verhalen die hij toch dagelijks moest leveren. We hebben ook geluk met onze tekenaars dat zij nog voortdurend inspiratie hebben. In de Jommekeskrant worden twee volledige pagina’s per week gepubliceerd en daarnaast is er de dagkrant, een halve pagina. Dat is heel veel. Ik heb pas een nieuw scenario nagelezen. Een beknopt scenario wordt gelezen door ons, de erven Nys, en de uitgever. Bij goedkeuring wordt het helemaal uitgeschreven en nog eens door mij doorgelezen. Ik heb veel respect voor onze tekenaars. Gelukkig hebben ze mijn man ook heel lang gekend. En je voelt dat ze op hun beurt nog respect voor hem hebben en in zijn lijn verder werken.”

Als u meneer Nys qua karakter zou schetsen, wat schiet u dan als eerste te binnen?
NYS: “Ik vond hem een goed mens, een heel goede inborst. Eigenlijk heeft hij zijn voornaamste karaktertrek misschien zelf het best omschreven in het boek Jef Nys – Ongekend veelzijdig, zijn biografie: ‘Als je werk op de markt komt, heb je een verantwoordelijkheid te dragen (…) het is je plicht ervoor te zorgen dat je werk zo eerlijk en perfect mogelijk is. Dat is een verplichting tegenover het publiek.’ Dat was hij ten volle uit. Hij had een groot verantwoordelijkheidsgevoel tegenover zijn werk, tegenover de mensen rondom hem en die van hem afhankelijk waren. Zo is hij tot zijn laatste snik gebleven. Zelfs toen hij er heel slecht aan toe was, bleef hij met zijn witborstel verbeteringen aanbrengen. Met een kleine ingreep zag je dan dat hij er een betere tekening van had gemaakt.”

Erik de Rop, jarenlang dé inkter van Suske en Wiske, heeft ook een tijdje aan Jommeke gewerkt. “Jef Nys heeft me wel leren tekenen”, vertelde hij achteraf.
NYS: “Ja, mijn man gaf echt leiding. Hij heeft op de academie gezeten. Hij zei altijd: ‘Je moet dat geraamte in je gedachte hebben als je een manneke tekent. De verhoudingen moeten juist zijn, de houdingen, de bewegingen.’ Daar was hij heel hard mee bezig. Met zijn boekjes wilde hij de kinderen ook amusement geven, ze moesten vrolijk zijn en spannend. Hij vertelde wel: ‘Met De koningin van Onderland, daar heb ik echt gezien hoe ver ik mocht gaan om de kinderen schrik aan te jagen.’”

Dat weet ik zelf nog vanuit mijn jeugd.
NYS: “Elke keer als er Jommekesdagen waren of boekenbeurzen, begonnen de ouders al: ‘Aah, die koningin van Onderland, die haar ogen.’ Mijn man zei dan: ‘Nu zou ik dat niet meer kunnen doen, want de tijden zijn veranderd.’ Aan de andere kant moet er nu al veel gebeuren voordat je kinderen kan laten schrikken. Ik pas af en toe op de kleinkinderen van mijn broer en als je soms bepaalde films of televisieseries ziet, denk je toch ook: zo’n akelige dingen voor zo’n kleine kinderen.”

En dan is het knap dat er een strip zoals Jommeke bestaat, die zo’n levensplezier uitstraalt.
NYS: “Wat ik nog altijd verwonderlijk vind, is dat de strip nog aantrekkelijk blijft voor kinderen, ondanks dat hij zestig jaar bestaat. Dat zie ik aan de kleinkinderen van mijn broer, twee van 6 jaar en een van 8. Ze komen hier binnen, beginnen te snuffelen in de boekjes, zetten zich dan neer en beginnen te lezen. En dat hoeven niet per se de nieuwe albums te zijn, ook die van mijn man. Hij heeft dus klaarblijkelijk wel de juiste snaar gevonden. Nochtans was hij op dat vlak helemaal niet zo zeker van zichzelf. Hij is tot zijn 80 jaar naar de Boekenbeurs gegaan om zijn albums te signeren, tot hij ziek geworden is. Ik vond dat wel mooie momenten, al die kinderen die bij hem stonden. Echt een bompa. Maar hij had eens van een kindje of een moeder gehoord: ‘Amai, dat is al een oude meneer.’ Dus zei hij zelf: ‘Ik ga niet meer, wie is er nog geïnteresseerd in zo’nen ouwe.’ Ik zei hem dan: ‘Je moet dat niet als een belediging opnemen, eerder als een eerbetoon, want de mensen gaan ervan uit dat het wel een jong iemand moet zijn die de boekjes schrijft en tekent. En dat jij op jouw leeftijd nog op dat niveau staat dat je kinderen kan boeien, dat moet je als een compliment zien en niet als een slechte opmerking.”

Dat vakmanschap, die zucht naar perfectie, had hij dat ook in het dagelijkse leven?
NYS: “Hij was heel ordelijk. Ik ondervind dat nu nog altijd. Hij had zelf alles in mappen opgeborgen. Dat was een geluk, want zo kan ik dingen terugvinden. En hij was fier op zichzelf, wilde er altijd verzorgd uitzien, tot de laatste jaren toe. Hij wilde telkens een kostuum aandoen, ook als hij ziek was. Ik kocht hem dan een mooi joggingpak. Hij kon bijna niet meer lopen. Dat waren heel zware maanden. Ik ben wel blij dat hij thuis heeft kunnen sterven. Want dat was zijn wens.”

Had hij nog een droom die hij wou realiseren?
NYS: “Hij zou vijf levens moeten gehad hebben om alles te kunnen realiseren wat hij wou. Hij kon bijvoorbeeld prachtig schilderen. Dat kan je ook in die biografie zien. Wat hij al als kind van 13 jaar kon tekenen, bijvoorbeeld de schets van zijn zusje. En dat gebeurde allemaal op slechte kwaliteit papier van tijdens de oorlog. Hij kon heel goed portretten tekenen. Soms had hij er wel spijt van dat hij zijn talent volledig op de strips moest zetten. Maar het was anders onmogelijk geweest. Jarenlang heeft hij alleen gewerkt.”

Inderdaad, Vandersteen en Hergé hadden hun studio’s.
NYS: “En hoeveel strips tekende Hergé dan? Nog niet één per jaar. Van Jommeke verschijnen er vier of vijf per jaar. Dat tijdsgebrek vond hij wel spijtig. Hij zei dan: ‘Ik zou een goede chirurg geweest kunnen zijn.’ Ik antwoordde dan: ‘Dat denk ik ook. En een biechtvader ook…’, want de mensen kwamen graag bij hem hun hart luchten. Je kan aan zijn gezicht zien dat het iemand is die vertrouwen geeft. Hij zei dan: ‘Ik moet niet veel doen of ze vertellen me heel hun leven.’ Maar hij zou wel geen celibatair geweest zijn. (lacht) Hij kon dus goed luisteren, maar was zelf ook een echte verteller. Als er een journalist langskwam en hij vertelde een verhaal dat ik misschien al twintig keer gehoord had, bleef ik toch altijd geboeid luisteren. Mijn man was ook geïnteresseerd in architectuur. Wanneer we hier in de buurt wandelden, kon hij vertellen wat de dikte van de stenen was of het type. Dat had hij overgehouden van zijn beginperiode, toen hij werkte voor architect De Vocht. Hij had dus wel spijt dat er naast de strips zo weinig tijd overbleef, ook om te reizen bijvoorbeeld. Voordat we trouwden heeft hij wel een paar grote reizen gedaan.”

En jullie samen niet?
NYS: “Toch wel, we zijn eens samen naar Amerika geweest. Maar als we weggingen, was dat nooit langer dan twee weken. Hij kon niet weg. Toen we bijvoorbeeld naar Portugal gingen, dat zal ik nooit vergeten, dan moest hij onderweg telkens telefoneren, om bijvoorbeeld een titel door te geven, om zijn medewerkers instructies te geven, te zorgen dat alles bleef draaien. Nee, hij kon niet weg. En nu begrijp ik dat, begin ik een beetje op dezelfde manier te reageren. Er is wel altijd iets wat je thuis houdt.”

Kwam hij in contact met de collega-tekenaars, met Willy Vandersteen of Marc Sleen?
NYS: “Nee. Bij gelegenheid, zoals op de Boekenbeurs of zo, dan zagen ze elkaar wel. Dat was altijd vriendschappelijk, maar ik denk dat al die tekenaars wel een beetje op zichzelf leven, in hun eigen wereld. Alhoewel hij zichzelf altijd de minste voelde omdat de anderen meer voor een wat ouder publiek tekenden, zoals bijvoorbeeld Suske en Wiske en De Kiekeboes. De strips zitten niet in elkaars vaarwater, mikken op een iets andere leeftijdscategorie, maar op hem werd dikwijls een beetje neergekeken – of hij had althans dat gevoel. Soms was het ook echt zo, want hij kreeg dan kritiek op zijn taal of zo. Omdat hij voor kleine kinderen tekende, werd dat niet altijd serieus genomen.”

Vond hij dat dan erg?
NYS: “Hij heeft dat erg gevonden. Maar gelukkig heeft hij ook nog de erkenning meegemaakt. Bijvoorbeeld zijn kabouterreeks Langteen en Schommelbuik, een hele mooie reeks, die volwaardig ingekleurd heruitgegeven is. Maar hij heeft altijd pech gehad met zijn uitgevers. Hij zei dan: ‘Ik was nodig voor de krant, om de gazet te vullen.’ Als hij bij een echte boekenuitgever terechtgekomen was, zou het anders gelopen zijn. Het Volk was, in tegenstelling tot Ballon Media, een krantenuitgeverij en strips namen ze erbij. Ik herinnerde hem er dan wel aan dat het dankzij die kranten is dat hij en zijn werk bekendheid gekregen hebben. Op den duur werkten er toch tien mensen voor hem en dan zei hij: ‘Ik wil dat Jommeke verdergaat, zodat de mensen die van de strip leven niet ineens niks meer hebben als ik er niet meer ben.’ Dat was zijn bekommernis, hij zat daar echt mee in. ‘Ik kan toch niet ineens die tekenaars op straat laten zetten.’

Willy Vandersteen had diezelfde houding, naar zijn personeel toe…
NYS: “Gelukkig heeft mijn man nog kunnen meemaken dat Ballon Media Jommeke heeft overgenomen. Hij was zo ongelukkig met de overname door Dupuis. Die uitgeverij wilde praktisch geen herdrukken meer doen bijvoorbeeld en de communicatie verliep vrij stroef. En toen we in februari 2009 vernamen dat Alexis Dragonetti, die we nog kenden van vroeger, Jommeke had overgenomen, betekende dat voor mijn man een nieuwe schwung. Ook omdat Alexis echt veel respect voor hem toonde en dat deed hem goed. Ik ben heel blij dat hij zich nog bewust geweest is van die overname. Mijn man heeft niet meer de heropleving meegemaakt, maar zag dat we op de goede weg waren. Alexis is een zakenman, daar kan je niet naast kijken, maar wat ik heel knap aan hem vind, is dat hij alle initiatieven in de geest van mijn man wil doen. Hij is daarin heel correct. Elke keer als er binnen de uitgeverij iets met Jommeke gebeurt, vraagt hij ons: ‘Wat denken jullie? Zou dit goed zijn?’ En hij heeft veel goede ideeën. Hij heeft Jommeke weer groot gemaakt, want we waren diep gezakt. Spijtig genoeg heeft mijn man een aantal zaken – die weliswaar in de steigers stonden toen hij overleed – niet meer gezien, zoals het Jommekesmuseum in Koksijde, gevestigd in het vissershuisje van zijn grootouders, of de stripmuren in Antwerpen en Brussel.

Probeer Jef Nys eens in één woord te typeren?
NYS: “In één woord, dat wordt moeilijk. Mijn man was altijd mild tegenover de mensen. Misschien komt dat met het ouder worden. Dat ondervind je toch ook bij jezelf, dat je niet meer wit-zwart redeneert, of niet meer zo zwaar aan de dingen tilt. Maar hij kon ook wel koppig zijn, had zijn eigen wil. Als je iets wil bereiken moet je dat wel zijn, denk ik. Het was niet altijd even gemakkelijk om met hem samen te leven, maar het was een goeie mens. Ik kan er niets anders van zeggen. Van de eerste keer dat ik er echt contact mee had, vielen mij zijn ogen op. Hij had heel goede ogen ... (stilte) … een heel schone blik. De manier waarop hij naar je keek, dat vond ik wel heel schoon. Ik heb altijd veel bewondering voor hem gehad en kon heel veel van hem verdragen omdat ik weet dat hij zelf zo’n moeilijke, zware jeugd heeft gehad. Zijn broertje stierf toen die amper 2 jaar was, zijn kleine zus overleed op 8-jarige leeftijd, zijn vader werd doodgereden… En dat gebeurde allemaal binnen drie jaar, in volle oorlogstijd. Hij stond op zichzelf, moest zien dat hij zijn plan trok. Ik zei hem dan: ‘Je hebt een goede engelbewaarder gehad dat je zo in de goede richting gegaan bent en dat je de wil hebt gehad om er te komen. En dat altijd op een eerlijke manier hebt willen doen…’ Je voelde echter ook aan hem dat het hem in zijn jeugd aan affectie had ontbroken, met een moeder die murw geslagen was na het verlies van haar man en twee van haar kinderen. Vandaar de onhandigheid om zijn gevoelens te uiten. Daarom dat hij misschien tegenover andere mensen strenger overkwam dan hij was. In feite was hij heel gevoelig, maar hij liet dat niet zien.”

Een strenge maar rechtvaardige baas, dat vertelde ook Jommeke-scenarist Jan Ruysbergh.
NYS: “Hij was heel rechtvaardig. En hij heeft toch de wilskracht gehad om zijn eigen weg te zoeken. Die wilskracht gaf hem dat grote verantwoordelijkheidsgevoel. Dat is een mooie boodschap, vind ik. Dat typeert hem.”

Herinneringen van Jommeke-tekenaars

Philippe Delzenne
“Op een hete dag in de studio was een collega tijdens de middaglunch op zijn tekentafel in slaap gevallen met zijn voorhoofd op zijn pet met geribbelde stof. Omdat wij wisten dat Jef kort na de middag de werkschetsen zou brengen, lieten wij hem liggen. Jef kwam binnen, de collega in kwestie schrok wakker, tekende vlug voort alsof hij al een tijdje bezig was, maar op zijn voorhoofd verraadden de ribbels van zijn pet een andere tijdsbesteding. Dat dit nooit in een Jommekesalbum als grap verschenen is, is opmerkelijk. Jef kon er hartelijk om lachen. Wij ook, en de collega uiteindelijk ook, want de sfeer in die tijd was erg aangenaam.”

Gerd Van Loock
“Een heel warme herinnering bewaar ik aan de vele avonden ten huize van Jef en Jo Nys wanneer ik mijn afgewerkte platen kwam binnenleveren. Jef kon bijzonder geanimeerd vertellen over de meest uiteenlopende onderwerpen en had overal een nogal uitgesproken mening over. Dikwijls was de avond heel laat gevorderd wanneer ik weer thuis kwam.”

Bron: BM MAG - Sept-Okt 2015

Philippe Delzenne aan het woord

Philippe Delzenne is sinds lang een van de vaste tekenaars en schrijvers van Jommeke. Hij genoot de eer het jubileumalbum Jommeke 277 - De Babbelpil - te mogen maken waarmee de zestigste verjaardag van de door Jef Nys gecreëerde succesreeks wordt gevierd.

COMMENTAAR BIJ PAGINA 24

Over Jef Nys: "Dan denk ik terug aan het voorrecht dat ik kreeg om deze grote kunstenaar gekend te hebben. Jef was voor mij een mentor. Iemand in wiens spoor ik leerde tekenen en bij uitbreiding later, vertellen. De 'goesting' om te tekenen, om hetgeen verteld diende te worden degelijk en duidelijk te laten begeleiden door prenten. Dat gebeurde allemaal heel organisch, al doende, met steeds een deadline omdat het een machine was die stevig op de rails spoorde, die vele lezende passagiers aan boord kreeg om een reis met Jommeke te maken en dus ook veilig op hun bestemming moesten worden gebracht, zijnde de laatste pagina van een verhaal. En wij waren de machinisten onder leiding van de hoofdmachinist Jef Nys. En zijn trein spoorde goed! De jaren in de studio op linkeroever staan in mijn hoofd gegrift als prachtige momenten. Het 'stelen met de ogen', hoe Jef zijn figuren op papier toverde en het daarna proberen te benaderen. De spanning wanneer hij zijn met bic geschetste A4-papiertjes van het lopende verhaal kwam brengen op de studio, op de dertiende verdieping in een van de linkeroeverblokken. Het bijna dagelijkse onderhoud met Jef over hoe zijn universum juist weer te geven. De ontspannen praatjes met hem over de dingen die gebeurden, die hem bezig hielden, die mij bezig hielden. Zonder daarom altijd op één lijn te staan, maar met respect voor elkaars mening en opvatting. Jef was soms meer dan enkel een mentor op professioneel vlak. Kortom, het was een groot voorrecht hem te hebben gekend."

Over Kinderen Baas: "Het album waar Jef trots op was, niet het enige uiteraard. In feite belichaamt dit verhaal zowat zijn hele œuvre. In feite zijn de kinderen baas in al de verhalen. Zij overwinnen. Zij vinden. Zij doen en durven. Zij vallen, maar staan weer op. Lachen, maken plezier, ontdekken, ... kortom, kinderen, in hoofde van Jommeke en zijn vriendjes, tonen hoe het is om heerlijk kind te zijn. Kinderen baas, ook in onze hoofden, wanneer we een verhaal moeten verzinnen moeten we in zekere zin het kind in ons terug baas laten worden om er het verhaal uit te halen. Hoe zou een kind op een bepaalde situatie reageren, in feite is dat iedere keer de uitdaging voor ons, volwassenen, om ons in die rol te kunnen plaatsen. Dat maakt het ook zo delicaat en niet altijd makkelijk om een Jommekesverhaal te vertellen. Jef had zijn unieke recept dat wij enkel maar kunnen benaderen maar nooit gelijk in zijn."

Over Poesie en de periode bij Peyo: "Tja, Poesie ... ik heb er een aantal getekend toen ik bij Peyo werkte. Ook enkele verhalen van Pietje en de Lamp zijn van mij. En uiteraard vele, vele Smurfen. Dat brengt mij dan terug naar 1987, het jaar waarin ik in Ukkel aan de deur bij Peyo aanbelde met mijn kaft vol tekeningen ... zomaar, om te zien of ik kans had. Enkele weken later kon ik effectief op de studio aan het park Wolvendael starten. Na een onderhoud met Thierry Culliford (Peyo's zoon, red.) die mij toen die kans gaf. Dan begon een even mooie periode werkend in de studio, eveneens stelend met de ogen hoe deze grootmeester, Peyo, zijn figuren schetste en inktte en vooral erover praatte. Heerlijke tijden daar. Ik citeer Peyo: "... Il faut te mettre à plât ventre dans le parc Wolvendael sous les racines géantes pour comprendre l'univers Schtroumpf." ("Je moet plat op je buik liggen in het park Wolvendael onder de reusachtige wortels om het Smurfenuniversum te begrijpen.") Of: "L'efficacité avec trois fois rien dans le dessin ..." (Efficiëntie met drie keer niks in de tekeningen.") Wederom een groot voorrecht om deze grootmeester gekend te hebben. Tevens een voorrecht om vele verhalen van Marc Wasterlain te mogen hebben getekend. Goede vrienden te hebben gekend als Alain Maury, Daniel Desorgher ... en andere ... Met dan uiteindelijk een heel aantal gags, kortverhalen en één volledig album (als scenarist, deel 22: Alles Smurft Vanzelf) op mijn naam. De periode op de studio Peyo was even leerrijk dan bij Jef, met dit verschil dat daar meer te zien was van wat er zich afspeelde in de rest van de stripwereld. Je kreeg meer voeling met andere auteurs, andere strekkingen. Ik ben zeer blij dat ik toendertijd die stap gezet heb, dat heeft enkel bijgedragen in de vorming van mijn carrière. En geef toe, je als tekenaar kunnen uitleven in de wereld van de Smurfen, ze op papier tot leven mogen brengen, af en toe een complimentje krijgen van de meester zelf ... ik moet er geen tekeningske bij maken zeker ... In die periode had ik ook contact met Marc Sleen, voor wie ik kon beginnen, maar ik koos toch voor De Smurfen. Met Stephen Desberg kon ik toen Arkel van Marc Hardy verder zetten, maar ik koos toch voor de blauwe mannetjes. Voor Marten Toonder, die ik toen mocht ontmoeten in kasteel Nederhorst waar de Toonder Studio's gevestigd waren en die een diepe indruk op mij naliet, kon ik niet beginnen omdat de heer Toonder een punt zette achter de Bommel-strips. Zovele mooie momenten ..."

COMMENTAAR BIJ PAGINA 25

Over schijnbare eenvoud: "Daar is al veel over geschreven en het is de waarheid. Ooit verbaasde een leek/vriend zich over het feit dat ik mijn figuren tot zwetens toe soms aanschetste om er nadien met een inktlijn over te gaan. Hij dacht werkelijk dat die figuren zo zonder begeleidende schets op het papier ontstonden. Niet dat bepaalde tekenaars daar niet bedreven in zijn en met verve in slagen. Echter niet zo bij mij en vooral niet zo wanneer je je een stijl van iemand anders meester moet maken. Dan wroet je, kras, gom en vloek je. Eens er een aanvaardbare schets is, zoek je met soms doodsverachting (ik overdrijf ...) de juiste (eenvoudige) inktlijn om nadien de speelsheid van de schets er niet meer in terug te vinden. Bekend fenomeen ... schijnbare eenvoud is dan soms bedrieglijke eenvoud. Maar soms gaat alles ook vanzelf. Dan is schijnbare eenvoud gewoon lekker eenvoudig en zie je onmiddellijk waar de zon staat. Dan is het papier goed, de inkt lekker op temperatuur, de pen mooi gerodeerd, de stoel in pole position en vooral de goesting aanwezig om 'in de lijn te kruipen' en door de bochten te scheuren. Schijnbare eenvoud, misschien wel te vergelijken met autorijden op Francorchamps ... toch eenvoudig, niet ... maar daar schets je toch ook beter wat lijnen uit alvorens in de bocht te gaan zonder eruit te vliegen. Achter de tekentafel is het wel een stuk veiliger ... als ik daar uit de bocht ga, vliegt mijn lijn in de gommen langs de kant en krijg ik een tweede kans ..."

Over knipogen: "Die onstaan organisch en dikwijls in veelvoud en dan moet je temperen en doseren. Je schrijft iets en plots is daar dan die knipooglink die je niet kan laten liggen.

Omdat ik voor kinderen schrijf, moet ik mij dikwijls inhouden wegens onverstaanbaarheid van de knipoog. Maar zolang die knipoog niet in de weg staat van de leesbaarheid voor kinderen is het oké. Die mosselpot op pagina 4 is ofwel de bekende mosselpot van Marcel Broodthaers, ofwel gewoon een mosselpot. Zo zijn er doorheen mijn nu bijna vijftig verhalen wel meer knipogen in tekst en beeld voorgekomen. Dat is altijd heel leuk om te doen. Dat verdwijnt nooit. Maar zal nooit lukraak gebruikt worden. En ook dikwijls niet worden opgemerkt ..."

Over Jommeke als ambassadeur: "Jommeke is een publiek figuur. Een lieveling en held voor vele kinderen, dus ook een afgevaardigde, een gevolmachtigde om bepaalde zaken voor te stellen. Om zaken in de schijnwerpers te zetten waar hij, Jommeke, in beeld en geest achter staat. Om gewicht in de schaal te gooien, mensen op de been te krijgen, bijeen te roepen. Dat is een mooie rol die Jommeke toebedeeld krijgt en die hij met verve uitvoert. Kijk daar ... Jommeke ... loopt over straat en de gezichten lachen en er is een gevoel van samenhorigheid. Heerlijk toch. Jommeke, de ambassadeur van het goed gevoel."

Over respons: "Als je met respons bedoelt hoe Jommeke wordt ontvangen bij kinderen kan je enkel vaststellen dat het nog steeds zeer groot is. De wisselwerking tussen het jonge publiek is altijd heel fijn om te zien. 'Hun' Jommeke leeft echt in hun geest, in hun beleving. Hij maakt deel uit van hun fantasie, dus als daartegenover een degelijk, traditiegetrouw verhaal staat, voedt dat enkel hun respons. Hun antwoord op de tegenwoordigheid van hun held. Ik geloof dat het ook zo is voor de volwassenen die, nu Jommeke al zestig is, meegaat vanuit hun kindertijd. Er wordt steeds vrij enthousiast gereageerd wanneer bijvoorbeeld de Jommekespop opduikt ... door iedereen ... enfin, een verdwaalde andere-kant-van-de-taalgrens-bewoner niet te na gesproken. Wie weet, in de toekomst? ..."

COMMENTAAR BIJ PAGINA 26

Over respect: "Dat merken wij inderdaad. Ik mag aannemen dat dit het gevolg is van ons werk, dat wij zo goed mogelijk proberen te realiseren. Het is niet evident om vijf verhalen vanJommeke per jaar met hoog niveau te handhaven. Maar de jarenlange ervaring en de onnoemelijk vele uren die ik met Jef sleet over hoe zijn geesteskind in elkaar zit, werpt toch zijn vruchten af. Het blijft evenwel noeste arbeid aan de tekentafel, veel denkwerk onderweg om tot een verhaal te komen. Maar ik merk bij mezelf dat er met de jaren toch stilaan een gevoel van 'weten waar ik naartoe ga' komt. Ik stap op de trein die ikzelf schrijf en na een paar keer goed optrekken, bolt de machine lekker, weliswaar steeds met argusogen bekeken, in de goede richting."

Over inspiratie en uitvindingen: "Dat zou professor Gobelijn eens moeten uitvinden, zie ... een inspiratiepil ... hahaha! Ziedaar, weer een scenario-idee ... Inspiratie, tja ... dat is rommelen in je hoofd, zoeken tot je een draadje vindt, het rood kleuren en jezelf smijten. Een voordeel van een reeks die al zo groot is ter beschikking te hebben, is dat je kan putten uit het reusachtige arsenaal aan figuren die de inspiratie kunnen triggeren. Nog een voordeel is dat kinderen graag dezelfde verhalen lezen in een iets ander kleedje. Wat niet wil zeggen dat wij recycleren zonder origineel te zijn. Maar het feit is gewoon dat we vertrekken van vaststaande gegevens aan settings en figuren. Die gooien wij in onze keuken op het aanrecht, we verzinnen een gerechtje en de soep kookt ... Inspiratie, het komt eigenlijk van overal, zonder dat we het verwachten. Het enige dat je moet doen, is attent zijn en de inspiratie een vorm geven. Meestal is het een embryo, het pril ideetje waarvan je een aha-gevoel krijgt ... waarna je dan zegt, oké ... en hoe gaat het verder, dan wordt inspiratie, transpiratie en wroetend brouwen. De uitvindingen die we de professor kunnen laten maken, zijn een prachtige tool die ons toelaat om de grenzen van de mogelijkheid te overschrijden. Dan kom je in de vlaktes waar kinderen spelen met alles wat los en vast zit in de fantasie. Het gegeven dat een professor zulke uitvindingen doet, maakt het voor een groot stuk waarachtig, het is tenslotte een professor in alles. Wat een briljante uitvinding van Jef."

Over een eigen stempel, eigen inbreng, nieuwe personages: "Ook hier gaat het vrij organisch. Het is onmogelijk om voor 100% de stijl van Jef te kopiëren. Het blijft benadering. Je tekent in de stijl van iemand, niet mèt de stijl, wat inhoudt dat er steeds een dosis eigen stempel inzit. Zowel tekentechnisch als wat het schrijven betreft. Waarschijnlijk is het schrijven in de stijl van Jef moeilijker dan het tekenen in zijn stijl. Door deze reeks verder te zetten, krijg je een soort van gebruiksaanwijzing mee van hoe te vertellen, te tekenen ... omdat die zijn nut en succes al heeft bewezen. Het is niet de bedoeling om daaraan te morrelen. Het geeft je ergens wel een soort rust mee, je mag aan de slag met figuren en settings die al gevestigd zijn. Dat maakt het natuurlijk ook in die zin belangrijk dat je er zorg voor moet dragen om het niet naar beneden te halen, het niveau hoog te houden. Maar door de jarenlange samenwerking met Jef en zijn vertrouwen in ons om zijn œuvre verder te zetten, weten wij hoe we de reeks verder moeten laten groeien. Met eigen inbreng, een eigen stempel en nieuwe personages ... ingekleurd met onze eigen doos potloden. Maar het blijft een uitdaging want wij zullen nooit zijn manier, zijn stijl, volledig onder de knie krijgen. En dat is goed, dat houdt ons alert en open voor verbetering."

COMMENTAAR BIJ PAGINA 27

Over beperkingen: "Er zijn zaken die nooit in een verhaal van Jommeke zullen voorkomen zoals geweld en nog vele andere zaken die veel te delicaat zijn om in een feelgoodreeks voor kinderen te gebruiken. Het is een evidentie zelfs dat zulke zaken vermeden worden. Dat levert geen meerwaarde op. Wat niet wil zeggen dat de figuren in Jommeke geen karakter hebben of brave, grijze muizen zijn. Ze hebben allemaal ook hun rare kantjes die de verhalen kleur geven. De nadruk in deze reeks ligt op avontuur, spanning, plezier en plezante belevenissen die kinderen allemaal graag zouden meemaken."

Over de voorbeeldfunctie: "Door het feit dat kinderen zich kunnen herkennen in de figuren krijgen die natuurlijk een opdracht mee om een voorbeeld te zijn in de manier waarop ze in situaties reageren. Dat is in deze reeks, geschreven voor jonge kinderen zeer belangrijk. En zonder belerend te zijn kunnen we van deze opportuniteit gebruik maken om een voorbeeld te zijn voor kinderen. Op een ludieke manier."

Over sterke vrouwen: "Dit is inderdaad opvallend in de reeks. Er spelen zeer veel sterke vrouwen in mee en dat kan ik enkel maar toejuichen. Nog een voorbeeld van hoe een verhaal kan aangewend worden om vooroordelen over anderen weg te gommen op een leuke manier. Er zijn natuurlijk ook vrouwen met slechte bedoelingen zoals er ook mannen met slechte bedoelingen zijn. Maar de mix houden we in het oog. Een weerspiegeling van hoe het er in het echte leven aan toe gaat. Punt is dat de personages mensen van vlees en bloed zijn met goede en wat minder goede eigenschappen. Als je het arsenaal aan figuren bekijkt dat in zestig jaar de revue is gepasseerd, kan je enkel besluiten dat het een mooie verzameling karakters is waarin iedereen zich wel wat kan herkennen. En dat is nu juist een van de sterke punten van deze reeks. Behalve over sterke vrouwen en sterke mannen ... kunnen we ook spreken over sterke kinderen en sterke dieren ...zeer sterk van Jef Nys. Hoed af!"

Bron: De Stripspeciaalzaak.be - 10 Oktober 2015 - David Steenhuyse

60 jaar Jommeke -	FEESTPROGRAMMA

April
Jommekes fictieve Zonnedorp is verzusterd met de West-Vlaamse gemeente Zwevegem. Inhoudelijke samenwerking voor drie jaar. Een eerste evenenment was een speciaal album met Jommeke op de Ronde van Vlaanderen in samenwerking met Het Nieuwsblad. Dit verhaal, 'De Rondekoning', verscheen in de loop van 2018 in gewijzigde vorm (zonder de reclameboodschappen) in de reguliere reeks (289).

Mei
24 mei: Jommeke te gast op Mechelen Speeldag.
27 mei: Inhuldiging stripmuur in de Lokvogelstraat in Laken.
(Op vraag van Pascal Smet (Vlaamse Gemeenschapscommissie) en Ans Persoons (Stad Brussel)).

Juni
24 juni: Jommekesfeest te Wilrijk naar aanleiding van 1250 jaar Wilrijk.
25 juni: Jommeke op Pennenzakkenrock 2015. Jommeke is samen met Kid Rock de officiële mascotte van het grootste muziekfestival voor kinderen. Deze artiesten treden op: Laura Tesoro, Regi, DJ Wout, Ketnetband, Lauro Omloop, Sam Gooris, Emma Bale, Slongs Dievanongs en Gene Thomas.

Juli/Augustus
* Jommeke op meer dan 50 zomerkampen van Free-Time.
* Jommeke op het Internationaal Cartoonfestival Knokke-Heist (thema 'helden', 70 m2 Jommeke).
* Jommeke op het stripfestival van Middelkerke, met inhuldiging van het standbeeld 'Filiberke en Pekkie' en een grote schattenjacht op het strand!

September
20: september: Jommeke-praalwagen in de Geitestoet te Wilrijk naar aanleiding van 1250 jaar Wilrijk.

September/December
* Jommeke en Professor Gobelijn steunen de Vlaamse Jeugd Technolgie Olympiade.
* Nog een speciale verassing: een 'chokobommeke' ... (rara).

Oktober
30 oktober: officiële 60ste verjaardag van Jommeke.
Jommekesdag op de Boekenbeurs en verkiezing van 'De Grootse Jommekesfan' in samenwerking met de Jommekeskrant.

Info

Op 30 oktober 2015 werd Jommeke zestig jaar. De stripfiguur van wijlen Jef Nys behoort tot het cultureel patrimonium van Vlaanderen en kan ook vandaag nog steeds de jeugd bekoren. Daarom maakte uitgever Ballon Media van 2015 een feestjaar.

Een van de absolute pijlers worden zes kinderwensen die Jommeke en Ballon Media zullen vervullen samen met de wenspartners, met name Gezinsbond, Make-a-Wish, Vereniging Vlaamse Jeugddiensten, Vlaamse Volkssterrenwachten, Het Jeugdfilmfestival, Mediaraven en Ketnet.
Elke partnerorganisatie zet binnen haar eigen werking een campagne op om kinderwensen te verzamelen, specifiek voor haar vakgebied. 'Een kinderwens doen uitkomen, is iets magisch', zei afgevaardigd bestuurder Eric De Wasch van de Gezinsbond. 'De verhalen van Jommeke getuigen van creativiteit, zijn maatschappelijk relevant en verrijkend voor kind en gezin'. Kinderen kunnen aan de hand van tekeningen, schilderijen, collages of in een andere uiting van hun creativiteit hun kinderwens kenbaar maken bij de Gezinsbond. Make-A-Wish, bijvoorbeeld, vervult de hartenwens van kinderen die vechten tegen een levensbedreigende ziekte om hoop, sterkte en vreugde te brengen. Zij realiseren dit met 2.200 vrijwilligers. 'Wij geloven in de helende kracht van wensen en proberen die waar te maken voor kinderen tussen de 3 en 18 jaar', zei voorzitter Florent Standaert. Op 29 april viert de organisatie haar 25ste verjaardag op de MAW-dag in Sint-Niklaas.

Na het verzamelen van de wensen delen de wenspartners de beste drie wensen met Ballon Media en kiest Jommeke in overleg met de wenspartners de te vervullen kinderwens. Ballon Media staat vervolgens in voor de productie en uitvoering van de wens, gespreid over de periode van augustus tot december 2015.

Jubileumalbum
'Op 30 oktober valt de officiële verjaardag van Jommeke, in de marge van de Boekenbeurs. We geven met het album ‘De Babbelpillen’ dan ook een echte verjaardagseditie uit in het verlengde van de creaties van Jef Nys', zei uitgever Alexis Dragonetti van Ballon Media. 'En in december komt er een extra-album met de titel ‘Het Nianmonster’, de eersteling van Sarina Ahmad, de kleindochter van Nys. Over het jubileumalbum wil ik nog niets zeggen, maar het wordt iets heel speciaal', voorspelt Dragonetti. De kleindochter van Jef Nys had vier jaar nodig vooraleer ze de technieken van haar grootvader onder de knie kreeg. 'Ik nam scenario en tekeningen voor mijn rekening. Het duurde een hele tijd voor ik echt tevreden was over het resultaat'. En dat mag naar verluidt gezien worden.

Stripmuur
Het feestjaar 2015 wordt omkaderd door allerlei evenementen. Zo was er al de Ronde van Vlaanderen, waar tijdens 'Vlaanderen mooiste' albums van 'Vlaanderens leukste' aan 1 euro werden verkocht. De wielerspecial De Rondekoning zal volgend jaar zonder de reclameboodschappen in de reguliere reeks opgenomen worden. Op 24 mei is Jommeke op Mechelen Speeldag, op 27 mei wordt de Jommeke-stripmuur ingehuldigd in de Lokvogelstraat 3 in 1020 Laken.

Pennezakkenrock
Op 24 juni is er het Jommekesfeest naar aanleiding van 1250 jaar Wilrijk en op 25 juni is mascotte Jommeke op Pennenzakkenrock. Tijdens de zomermaanden verschijnt Jommeke ook op meer dan 50 kampen van Free-Time. Hij maakt ook deel uit van het Internationaal Cartoonfestival Knokke-Heist (thema 'helden', met een special 70 m2 Jommeke) en wordt op het stripfestival van Middelkerke het standbeeld van vriendje Filiberke en diens hond Pekkie ingehuldigd en is er een grote schattenjacht op het strand.

Geitestoet
Op 20 september rijdt een grote Jommeke-praalwagen mee in de Vijfjaarlijkse Geitestoet in Wilrijk.

... en verder ...
Een Jommekesdag op de Boekenbeurs met de verkiezing van de Grootste Jommekesfan, verjaardagstaart, prijzenpaketten, enzovoort.
Tot slot steunen Jommeke en professor Gobelijn in december de Vlaamse Jeugd Technologie Olympiade.

Ook het Jeugdfilmfestival wil samen met Jommeke een droom waarmaken. De zes verkozen wensen zullen in een filmspecial in januari 2016 van een minuut vertoond worden tijdens het Jeugdfilmfestival.

Een verslag ... en het resultaat.